Η τιμωρία έχει τους κανόνες της Η σωστή ερώτηση: "αν ήσουν μαμά στη θέση μου τι θα έκανες;"

Ρεπορτάζ: Καρολίνα Παπακώστα

Κλικ στην εικόνα

Η κ. Αθηνά Συρίγου έρχεται σε επαφή με παιδιά και βλέπει τα λάθη και τις σκανδαλιές τους καθ΄ όλη τη διάρκεια της ημέρας, αφού είναι νηπιαγωγός και μητέρα τριών κοριτσιών. «Η εμπειρία μου και στο σχολείο αλλά και στο σπίτι μού έχει διδάξει ότι ο μόνος τρόπος για να μάθουν τι είναι σωστό και τι λάθος είναι ο διάλογος και η ερώτηση "αν ήσουν μαμά στη θέση μου τι θα έκανες;"»

«Μπορεί να μην πιάσει με την πρώτη, αλλά και οι τρεις κόρες μου, από τη μεγάλη που τώρα μπαίνει στην εφηβεία μέχρι τη μικρή που είναι σχεδόν τριών χρόνων, πάντα έρχονται την επόμενη μέρα και μου λένε "μαμά το σκέφτηκα, έχεις δίκιο" και από εκείνη τη στιγμή κι έπειτα όντως προσπαθούν να μην επαναλάβουν το λάθος», εξηγεί. 

Το έσχατο μέσο για να τιμωρήσει τόσο τα δικά της παιδιά όσο και τους μαθητές της για κάποια σκανδαλιά - το οποίο ευτυχώς, όπως λέει, σπάνια αναγκάστηκε να χρησιμοποιήσε ι- «είναι η στέρηση κάποιου προνομίου ή δραστηριότητας που αγαπούν. Τίποτα περισσότερο και πάντα όταν καταλάβω ότι δεν υπάρχει καμία πιθανότητα να καταφέρω κάτι με τη συζήτηση», σημειώνει η κ. Συρίγου.  
Η τιμωρία ίσως είναι απαραίτητη κάποιες φορές και πιθανόν να λειτουργεί ως τρόπος διαπαιδαγώγησης και κοινωνικοποίησης. Όπως τονίζουν οι ειδικοί, υπάρχουν ορισμένες προϋποθέσεις για να επιφέρει θετικά αποτελέσματα χωρίς τον παραμικρό κίνδυνο- σωματικό και ψυχικό- για ένα παιδί.

«Η σωματική τιμωρία είναι απαράδεκτη και οι φωνές είναι μια αυταρχική συμπεριφορά η οποία μπορεί να έχει ολέθριες συνέπειες για την εξέλιξη του παιδιού. Ειδικά στην εφηβεία πιθανόν να προκαλέσει ένα μεγάλο ξέσπασμα», υποστηρίζει η ψυχολόγος κ. Μαριέττα Ρήγα- Πεπελάση.  
Προσθέτει ότι «οι γονείς οφείλουν να αποφεύγουν την επίδειξη δύναμης και τον ανταγωνισμό. Για παράδειγμα φωνές και φράσεις, όπως "δεν θα σου περάσει εσένα", είναι βέβαιο ότι θα οδηγήσουν το παιδί να διεκδικεί με άσχημο τρόπο και θα απομακρυνθεί».  
Όπως υπογραμμίζει η ψυχολόγος, «από τότε που αρχίζει να μιλά το παιδί, πρέπει να μαθαίνει τις φυσικές και λογικές συνέπειες των πράξεών του, αυτή είναι η "τιμωρία" που προτείνουν οι ειδικοί για την αντιμετώπιση των παιδικών λαθών».
Αυτό όμως πρέπει να γίνεται με συγκεκριμένο τρόπο, «πάντα με σεβασμό και σοβαρότητα, οι γονείς οφείλουν πλέον να αντιμετωπίζουν τα παιδιά τους ως μικρούς ενηλίκους», αναφέρει η κ. Ρήγα- Πεπελάση.  
Παρ΄ ότι αυτό ακούγεται δύσκολο, μιας και τα παιδιά πιθανόν να αρχίσουν να κλαίνε, να επιμένουν ή να φωνάζουν όταν διεκδικούν κάτι, επισημαίνει ότι «το μυστικό είναι οι γονείς να παραμένουν σταθεροί στις απόψεις τους και στο ηχόχρωμα της φωνής τους. Για παράδειγμα, αν θέλουν να τους μάθουν να μην κάνουν φασαρία τις ώρες κοινής ησυχίας, δεν πρέπει να παρεκκλίνουν από αυτή την απόφαση καμία ημέρα της εβδομάδας».

Τα «μαθήματα»
Για την οικογενειακή σύμβουλο κ. Έφη Σαρηγιαννίδου «η τιμωρία μπορεί να εκλαμβάνεται ως ευκαιρία διαπαιδαγώγησης και κοινωνικοποίησης. Οφείλω ως γονιός να διδάξω το παιδί μου να σέβεται τους κανόνες κοινωνικής συμπεριφοράς, να σέβεται τη ζωή, την περιουσία, την ακεραιότητα των υπόλοιπων ανθρώπων, αν θέλω να ενταχθεί ομαλά στο σύνολο».  

Επισημαίνει, ωστόσο, πως πάντα οι γονείς πριν αποφασίσουν την τιμωρία πρέπει να λαμβάνουν υπόψη αν είναι η πρώτη φορά που κάνει κάτι λάθος το παιδί ή οι σκανδαλιές του είναι επαναλαμβανόμενες και τι ηλικίας είναι.
Αν και η χρήση σωματικής βίας είναι πλέον κατανοητό από τους περισσότερους ότι δεν ενδείκνυται ως μέθοδος τιμωρίας και θεωρείται παρωχημένος τρόπος στην ανατροφή των παιδιών, οι γονείς συνεχίζουν να κάνουν κάποια λάθη, όπως λέει η οικογενειακή σύμβουλος.  

«Το κυριότερο είναι η φράση "αν το ξανακάνεις δεν θα σε αγαπώ πια" ή "είσαι κακό παιδί". Σε καμία των περιπτώσεων το παιδί δεν πρέπει να νιώσει ότι η τιμωρία το αφορά ως άνθρωπο. Αυτό θα το σημαδέψει και το αποτέλεσμα θα είναι να εξελιχθεί σε έναν προβληματικό ενήλικο που θα νιώθει συνεχώς την απόρριψη. Είναι απαραίτητο να καθίσταται σαφές στα παιδιά κάθε ηλικίας ότι η τιμωρία αφορά μια συγκεκριμένη πράξη», εξηγεί.

Οι τύψεις μπορεί να είναι ευεργετικές...  

Ένα ακόμα από τα μυστικά, προκειμένου η τιμωρία να επιφέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα, είναι οι γονείς να κάνουν τα παιδιά να νιώθουν τύψεις αν κάνουν κάτι λάθος, σύμφωνα με Αμερικανούς μελετητές.  

Όπως φαίνεται από μακρόχρονη έρευνα ψυχολόγων του Πανεπιστημίου της Αϊόβα στις ΗΠΑ, υπάρχουν δύο «μηχανισμοί» που συμβάλλουν στο να γίνουν τα παιδιά ευσυνείδητοι και ευγενικοί ενήλικοι: ο αυτοέλεγχος και οι ενοχές.  

Η επικεφαλής της έρευνας Grazyna Κochanska, η οποία ασχολείται με την ανάλυση της παιδικής συμπεριφοράς για δύο δεκαετίες, υποστηρίζει ότι τα παιδιά αρχίζουν να νιώθουν ένοχες, πώς έκαναν δηλαδή κάτι λάθος, αν κάνουν κάποια σκανταλιά, ήδη από την ηλικία των δύο ετών. Για να δείξει τη σημασία των ενοχών στην ανατροφή των παιδιών, επισημαίνει πως στην έρευνά της αυτά που ένιωθαν εντονότερη στενοχώρια και δυσαρέσκεια όταν έσπαγαν ένα παιχνίδι μεγαλώνοντας είχαν λιγότερα προβλήματα συμπεριφοράς.  

Για να υπάρχει βέβαια αυτή η θετική επίδραση του τρικ των τύψεων πρέπει οπωσδήποτε- όπως υποστηρίζει η κ. Σαρηγιαννίδου - «οι γονείς να προκαλούν "ενοχές" στα μικρά παιδιά με την έννοια της συνέπειας και όχι της ενοχοποίησης».  

Όπως σημειώνει η ψυχολόγος, «τα παιδιά δεν θέλουν να στενοχωρούν τους γονείς τους γιατί τους αγαπούν υπερβολικά. Ακριβώς γι΄ αυτό, όταν κάνουν κάποιο λάθος καλό είναι οι γονείς να τους δείχνουν πως η πράξη αυτή τους στενοχωρεί είτε με σιωπηρή στάση- που εκφράζει λύπη- είτε με τη φράση "αυτό που έκανες με στενοχώρησε πολύ". Θα είναι πολύ πιο αποτελεσματικό γιατί ακόμη κι αν δεν συμμορφωθούν εκείνη τη στιγμή σίγουρα θα καθήσουν μετά να το σκεφτούν».

Η βία σημαδεύει τα παιδιά

Με ποια συμπτώματα εμφανίζεται στους ενηλίκους η κακοποίηση στη νεαρή ηλικία;

Η σκηνή εκτυλίσσεται στον 10ο όροφο του Children΄s Hospital της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ στη Βοστόνη. Στο γραφείο μου βρίσκεται ένα επτάχρονο αγοράκι, οχυρωμένο πίσω από τον καναπέ, που φωνάζει εκτός εαυτού να μην το πλησιάσω.

Διαβάζοντας το ιστορικό του, διαπιστώνω ότι αυτός ακριβώς είναι ο λόγος που το παιδάκι βρίσκεται για εξετάσεις στα εξωτερικά ιατρεία του νοσοκομείου: επιθετική συμπεριφορά στο σπίτι και στο σχολείο, υπερβολική συναισθηματική αντίδραση σε μικροπράγματα αλλά και βιαιοπραγίες όπως να δαγκώνει ή να χτυπάει τους συμμαθητές του.

Μόλις δύο ημέρες πριν από αυτή τη συνάντηση βρισκόταν στο γραφείο μου ένα 14χρονο κορίτσι το οποίο έτρωγε και μάτωνε τα νύχια του, είχε καρφωμένα τα μάτια του στο πάτωμα και πεταγόταν πάνω κάθε φορά που ακουγόταν κάποιος θόρυβος από τον διάδρομο μια πόρτα που έκλεινε με δύναμη, τα βήματα ή ο βήχας κάποιου…

Το ιστορικό του κοριτσιού αυτού συμπεριλαμβάνει άγχος, ξεσπάσματα κλάματος, δυσκολία προσοχής και συγκέντρωσης, δυσκολία συναισθηματικής επικοινωνίας με τους γύρω του και χαμηλή σχολική απόδοση.

Ακόμη μια 40χρονη ασθενής μου που υπέφερε από μελαγχολία και αγοραφοβία δηλαδή φοβόταν υπερβολικά να βγει από το σπίτι της και να πάει μόνη της στην αγορά, σε εξωτερικές δουλειές ή σε φιλικά σπίτια μου εκμυστηρεύθηκε ότι όταν ήταν παιδί οι γονείς της την έδερναν και της μιλούσαν πολύ άσχημα, “εμπειρίες που θαρρείς και έχουν βγάλει ρίζες μέσα μου και δεν λένε να ξεριζωθούν από τη σκέψη και τη ζωή μου”, όπως χαρακτηριστικά δήλωσε.

Τι κοινό έχουν αυτές οι τρεις περιπτώσεις;

Πρόκειται για άτομα τα οποία σε μικρή ηλικία υπέστησαν κακομεταχείριση, τόσο σωματική (οι γονείς τους τα έδερναν) όσο και συναισθηματική (τα έβριζαν και τους μιλούσαν άσχημα).

Συμπεριφορές σαν αυτές που περιέγραψα είναι συχνές στην κλινική πρακτική και συνήθως συνοδεύονται από ιστορικό κακής μεταχείρισης στη βρεφική και παιδική ηλικία.

Μια πολύ πρόσφατη έρευνα έρχεται να επιβεβαιώσει τις κλινικές αυτές παρατηρήσεις με χειροπιαστές αποδείξεις.

Ο δόκτωρ Martin Teicher και οι συνεργάτες του στο νοσοκομείο McLean της Βοστόνης διαπίστωσαν ότι το συναισθηματικό τραύμα στην παιδική ηλικία μπορεί να προκαλέσει παραμόρφωση σε σημαντικά τμήματα του εγκεφάλου με αποτέλεσμα συναισθηματικές διαταραχές όπως μελαγχολία ή άγχος.

Οι διαταραχές αυτές δεν είναι όμως αποκλειστικά ψυχολογικές, αλλά φαίνεται ότι έχουν φυσιολογική βάση, καθώς σχετίζονται με αλλαγές που συμβαίνουν στα νευρωνικά μονοπάτια του εγκεφάλου.

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Ο εγκέφαλος διαμορφώνεται σε μεγάλο βαθμό από τις εμπειρίες μας, οι οποίες, καθώς επαναλαμβάνονται, χαράζουν “μονοπάτια” και συνδέσεις ανάμεσα στους νευρώνες. Οι αντίξοες εμπειρίες δημιουργούν εγγραφές στον εγκέφαλο, διαμορφώνοντάς τον με διαφορετικό τρόπο απ΄ ό,τι οι κανονικές εμπειρίες. Έτσι το ερέθισμα που προκαλούν τα άσχημα λόγια και οι βρισιές που προέρχονται από τους γονείς προς το παιδί τους έχουν έναν μόνιμο αντίκτυπο στη διαμόρφωση του εγκεφάλου του παιδιού τους, πολύ διαφορετικό από αυτόν που έχουν τα ωραία λόγια και η τρυφερότητα των γονιών προς το παιδί.

Ο δόκτωρ Martin Teicher δήλωσε ότι ο αντίκτυπος της λεκτικής και συναισθηματικής κακομεταχείρισης είναι μόνιμος και δύσκολα αντιστρέψιμος και δεν πρόκειται για μια εμπειρία την οποία ο άνθρωπος μπορεί εύκολα και ανώδυνα να ξεπεράσει.

Τα συμπεράσματα των ερευνητών

Ο δόκτωρ Martin Teicher και οι συνεργάτες του κατέληξαν σε αυτά τα συμπεράσματα αφού εξέτασαν εκατοντάδες εγκεφάλους από παιδιά που είχαν εισαχθεί στο νοσοκομείο λόγω σεξουαλικής, φυσικής ή συναισθηματικής κακοποίησης.

Οι εικόνες των εγκεφάλων αυτών των παιδιών συγκρίθηκαν στη συνέχεια με τις εικόνες των εγκεφάλων παιδιών που δεν είχαν υποστεί τέτοιου είδους κακομεταχείριση. Η σύγκριση των εγκεφαλικών εικόνων έδειξε ότι τα παραμελημένα ή κακοποιημένα παιδιά σαφώς υστερούσαν σε εγκεφαλική μάζα σε σχέση με τα μη κακοποιημένα παιδιά.

Έτσι βρέθηκε ότι η δεσμίδα των νεύρων που συνδέει τα δύο εγκεφαλικά ημισφαίρια και η οποία λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος για την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ τους ήταν ως και 40% μικρότερη στα παραμελημένα ή στα κακοποιημένα παιδιά.

Τι σημαίνει όμως από πρακτική άποψη μια τέτοια συρρίκνωση της εγκεφαλικής αυτής δομής;

Ένα υπανάπτυκτο μεσολόβιο, δηλαδή η δεσμίδα των νεύρων που συνδέει τα δύο εγκεφαλικά ημισφαίρια, παρακωλύει την ανταλλαγή πληροφοριών ανάμεσα στα δύο ημισφαίρια. Το αποτέλεσμα είναι ότι τα παραμελημένα και κακοποιημένα παιδιά λειτουργούν κυρίως βάσει του ενός ημισφαιρίου αντί να έχουν την ευελιξία να μετακινούνται από το ένα στο άλλο με γρήγορο ρυθμό, όπως είναι φυσιολογικό και χρήσιμο.

Η έρευνα του καθηγητή Seth Pollak πάνω στην ηλεκτρική δραστηριότητα του εγκεφάλου κακοποιημένων και μη παιδιών έδωσε παρόμοια αποτελέσματα σε σχέση με τη συναισθηματική ένταση. Ο κ. Pollak δημιούργησε ένα ανώδυνο πείραμα σαν παιχνίδι, στο οποίο ζητούσε από τα παιδιά να κοιτάξουν μια σειρά προσώπων και να βρουν τα χαρούμενα, φοβισμένα ή θυμωμένα πρόσωπα, πατώντας ένα κουμπί κάθε φορά. Κατά τη διάρκεια του πειράματος τα παιδιά φορούσαν μια κάσκα με ηλεκτρόδια ώστε να μπορεί να μετρηθεί η ηλεκτρική δραστηριότητα του εγκεφάλου. Το ζητούμενο ήταν να μετρηθεί μια έντονη αύξηση της ηλεκτρικής δραστηριότητας στον εγκέφαλο, ως αποτέλεσμα ενός συγκεκριμένου ερεθίσματος. Η ηλεκτρική δραστηριότητα του εγκεφάλου ήταν ίδια τόσο για τα κακοποιημένα όσο και για τα μη κακοποιημένα παιδιά όταν επρόκειτο για χαρούμενα ή φοβισμένα πρόσωπα. Υπήρξε όμως μια δραματική αύξηση της ηλεκτρικής δραστηριότητας του εγκεφάλου των κακοποιημένων παιδιών όταν βρέθηκαν αντιμέτωπα με τις εικόνες των θυμωμένων προσώπων.

Οι επιπτώσεις του θυμού

Η ηλεκτρική αντίδραση του εγκεφάλου τους στο ερέθισμα του θυμωμένου προσώπου ήταν πολύ έντονη και μακράς διάρκειας. Ο λόγος γι΄ αυτή την έντονη αλλαγή είναι, σύμφωνα με τον καθηγητή Pollak, ότι ο θυμός των γονιών είναι ένα πολύ έντονο στοιχείο, ότι κάτι πρόκειται να συμβεί στο οικογενειακό περιβάλλον, και η επιβίωση του παιδιού ουσιαστικά εξαρτάται από τη γρήγορη και άμεση ικανότητά του να αναγνωρίσει το σήμα του θυμού και τις επερχόμενες αλλαγές. Αυτή η εγρήγορση προς τον θυμό γίνεται μια αυτόματη συναισθηματική αντίδραση για το άτομο, που ως ενήλικος τείνει να ερμηνεύει ακόμη και ουδέτερα ή ασαφή ερεθίσματα ως απειλητικά, πράγμα το οποίο εμποδίζει τη σύναψη υγιών σχέσεων με άλλους ενηλίκους.

Πώς ερμηνεύονται όμως από φυσιολογική άποψη αυτά τα ευρήματα;

Το κάθε εγκεφαλικό ημισφαίριο έχει μια σειρά εξειδικευμένων λειτουργιών, με το αριστερό ημισφαίριο να ελέγχει τη λογική σκέψη και τη γλώσσα, ενώ το δεξί έχει τον έλεγχο της δημιουργικότητας και της συναισθηματικής σκέψης. Όταν δεν υπάρχει άνετη ροή από το ένα ημισφαίριο στο άλλο παρά εμμονή στις λειτουργίες του ενός, τότε μπορεί να προκύψουν διάφορα προβλήματα. Για παράδειγμα, ενήλικοι που είχαν υποστεί κακομεταχείριση στην παιδική τους ηλικία χρησιμοποιούν το αριστερό τους ημισφαίριο στην καθημερινή τους ζωή όταν δεν έχουν δυσκολίες. Όταν όμως οι τραυματικές σκέψεις ξαναβγούν στην επιφάνεια ή κάποιο γεγονός που συναισθηματικά τους θυμίζει την κακομεταχείριση της παιδικής τους ηλικίας έρθει στο προσκήνιο, τότε τα ίδια αυτά άτομα καταφεύγουν στο δεξί τους ημισφαίριο, με αποτέλεσμα να γίνονται υπερβολικά συναισθηματικά και να άγονται και να φέρονται από πάθη και συγκινήσεις χωρίς να τιθασεύει αυτή την ένταση το χαλινάρι της λογικής.

εφημερίδα “ΤΟ ΒΗΜΑ”

Πηγή: specialeducation

Φρόντισαν νεογέννητη φώκια Μonachus monachus, και την ονόμασαν Νεφέλη!!

Ορφανή νεογέννητη Μonachus monachus βρέθηκε προ ημερών στην Ασσο της Κεφαλλονιάς από κατοίκους του νησιού. 

Η ομάδα διάσωσης της περιβαλλοντικής οργάνωσης ΜΟm εξέτασε τη μόλις 10 ημερών θηλυκή μεσογειακή φώκια και διαπίστωσε ότι ήταν αφυδατωμένη και με πολλά αλλά ελαφρά τραύματα στο σώμα της. 

Στη μικρή δόθηκε από τους κατοίκους το όνομα Νεφέλη. 

Η φώκια βρίσκεται πλέον στο Κέντρο Περίθαλψης Μεσογειακής Φώκιας της οργάνωσης, στη Στενή Βάλα Αλοννήσου, και ακολουθεί το πρόγραμμα περίθαλψης το οποίο θα διαρκέσει πέντε μήνες. 

Αν ολοκληρωθεί με επιτυχία, το ζώο απελευθερώνεται στο φυσικό περιβάλλον. 
Ωσπου να επιτευχθεί όμως αυτό χρειάζεται να περάσουν ατελείωτες ώρες φροντίδας, ταΐσματος και εξετάσεων από τους εξειδικευμένους συνεργάτες της ΜΟm και τους εθελοντές που συμμετέχουν.

Κυριακή 18 Οκτωβρίου 2009