«Το 1976 στην Ινδία πέρασε ένας καταπληκτικός νόμος κατά της ανθρώπινης δουλείας. Αλλά ποτέ δεν εφαρμόστηκε. Παγκοσμίως, δεν υπάρχει καμιά χώρα που έστω να προσεγγίζει την Ινδία, όσον αφορά τον απόλυτο αριθμό των ανθρώπων που ζουν σε καθεστώς δουλείας», λέει ο Σκίνερ
Από τους δρόμους της Αϊτής, όπου διαπραγματεύτηκε την αγορά ενός δωδεκάχρονου κοριτσιού, έως τα ορυχεία της Ινδίας όπου εξαθλιωμένοι από τη φτώχεια άνθρωποι αγωνίζονται μάταια να ξεπληρώσουν δουλεύοντας τα χρέη τους, ο Αμερικανός δημοσιογράφος Μπεν Σκίνερ πραγματοποίησε την πιο εκτεταμένη έρευνα που έχει γίνει πάνω στο φαινόμενο της σύγχρονης δουλείας Δεν έχουν περάσει ούτε είκοσι ημέρες από την εξάρθρωση, στην Πελοπόννησο, κυκλώματος δουλεμπόρων που εξανάγκαζαν διά της βίας τα θύματά τους -όλοι μετανάστες από χωριά της Ρουμανίας, των οποίων τα διαβατήρια παρακρατούσαν- να εργάζονται σε απάνθρωπες συνθήκες σε αγροτικές καλλιέργειες. Αυτοί ήταν 65 ανάμεσα στους χιλιάδες σκλάβους που διακινούνται στη χώρα μας και αποτελούν τον κρυφό, σιωπηλό πληθυσμό της Ελλάδας, που παρουσιάζει σχετικά χαμηλές επιδόσεις στον τομέα καταπολέμησης της εμπορίας ανθρώπων.
Παγκοσμίως, αυτός ο κρυφός πληθυσμός υπολογίζεται σε 12,3 εκατομμύρια ανθρώπους. Ωστόσο ακόμη και τα στελέχη της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας του ΟΗΕ, που δημοσιοποιεί αυτά τα στοιχεία, δεν αρνούνται ότι στην πραγματικότητα είναι πολλαπλάσιος ο αριθμός των ανθρώπων που στην αυγή του 21ου αιώνα ζουν σε καθεστώς δουλείας.
«Σύμφωνα, μάλιστα, με τα στοιχεία του Κέβιν Μπέιλς [σ.σ. ο γνωστότερος διεθνώς μελετητής του φαινομένου της σκλαβιάς, πρόεδρος της οργάνωσης Free the Slaves και συγγραφέας του βραβευμένου «Disposable People: New Slaves in the Global Economy»], υπάρχουν σήμερα στον κόσμο περίπου 27 εκατομμύρια σκλάβοι», λέει ο Σκίνερ που ασχολήθηκε πρώτη φορά με το θέμα πριν από έξι χρόνια, στο πλαίσιο ενός ρεπορτάζ για λογαριασμό του Newsweek. «Είχα πάει στη Μαυριτανία, όπου μίλησα με αρκετούς ανθρώπους που είχαν καταφέρει να ελευθερωθούν από τα δεσμά της δουλείας, αλλά και με έναν πρώην ιδιοκτήτη σκλάβου, ο οποίος είχε, με μια έννοια, αλλάξει ζωή.
Η ιστορία που μου αφηγήθηκε ήταν συγκλονιστική», θυμάται ο 33χρονος δημοσιογράφος που έκτοτε δεν έχει πάψει να ακολουθεί τα βήματα του λαθρεμπορίου ανθρώπων στις πέντε ηπείρους, από τη μια άκρη του κόσμου έως την άλλη. Καρπός της έρευνάς του -την οποία λέει ότι έχει σκοπό να συνεχίσει- είναι το πρόσφατο βιβλίο του «Α Crime so Monstrous: Face to Face with Modern Day Slavery» («Ενα έγκλημα τόσο τερατώδες: Πρόσωπο με πρόσωπο με τη σύγχρονη δουλεία»).
Η ιστορία που μου αφηγήθηκε ήταν συγκλονιστική», θυμάται ο 33χρονος δημοσιογράφος που έκτοτε δεν έχει πάψει να ακολουθεί τα βήματα του λαθρεμπορίου ανθρώπων στις πέντε ηπείρους, από τη μια άκρη του κόσμου έως την άλλη. Καρπός της έρευνάς του -την οποία λέει ότι έχει σκοπό να συνεχίσει- είναι το πρόσφατο βιβλίο του «Α Crime so Monstrous: Face to Face with Modern Day Slavery» («Ενα έγκλημα τόσο τερατώδες: Πρόσωπο με πρόσωπο με τη σύγχρονη δουλεία»).
Να ξεκινήσουμε από τον ορισμό που δίνετε στη σκλαβιά;
«Ναι, καλό θα ήταν γιατί η λέξη έχει χάσει το νόημά της. Πρόσφατα, ας πούμε, ο Κριστιάνο Ρονάλντο διαμαρτυρόταν ότι είναι ένας σύγχρονος σκλάβος γιατί η Μάντσεστερ δεν τον άφηνε να σπάσει το συμβόλαιό του. Νομίζω ότι ο Ρονάλντο βγάζει κάπου 20 χιλιάδες ευρώ την εβδομάδα; ΟΚ, το παράδειγμα είναι ακραίο, είναι πιο συνηθισμένο να χαρακτηρίζονται σκλάβοι οι εργαζόμενοι που αμείβονται με πολύ χαμηλούς μισθούς, αλλά και πάλι, δεν μιλάω γι' αυτούς.
Σκλάβοι είναι οι άνθρωποι που εξαναγκάζονται να δουλεύουν χωρίς αμοιβή, υπό την άσκηση σωματικής ή ψυχολογικής βίας. Σύμφωνα με αυτόν τον ορισμό, σήμερα υπάρχουν περισσότεροι σκλάβοι από ποτέ, είτε μιλάμε για 12 είτε για 27 εκατομμύρια».
Γράφετε ότι είναι πολύ απλό να αγοράσεις έναν ανήλικο οικιακό σκλάβο, σε απόσταση μόλις πέντε ωρών από το κτίριο των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη. Το δοκιμάσατε;
«Ναι, αυτό συνέβη στην Αϊτή. Από το κέντρο της Νέας Υόρκης έως εκεί, με ταξί κι αεροπλάνο, τεχνικά η απόσταση είναι πέντε ώρες. Εκεί διαπραγματεύτηκα την αγορά ενός 12χρονου κοριτσιού, το οποίο μου πρότεινε ο δουλέμπορος για να με υπηρετεί ως οικιακή σκλάβα. Και κάποια στιγμή μου είπε: "Είναι κάπως λεπτό το θέμα, αλλά μήπως επιθυμείτε το παιδί και ως σύντροφο;". Αυτά στην τιμή των εκατό δολαρίων, τα οποία με παζάρι έριξα στα πενήντα. Η κατάσταση για τα παιδιά στην Αϊτή είναι τρομακτική. Σύμφωνα με τα στοιχεία της UNICEF, ένα στα δέκα αναγκάζεται να δουλέψει υπό τη χρήση ή την απειλή χρήσης βίας».
Η Αϊτή είναι η φτωχότερη χώρα του δυτικού ημισφαιρίου. Οπως προκύπτει από την έρευνα που κάνατε, είναι η φτώχεια που πρωτίστως ευθύνεται για το φαινόμενο της δουλείας;
«Θα έλεγα ότι μάλλον πρόκειται για ένα πλέγμα παραγόντων που καθιστούν τους ανθρώπους ευάλωτους -κοινωνική απομόνωση, σοβαρή υπανάπτυξη και οπωσδήποτε τεράστια φτώχεια. Ωστόσο ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι ζουν σήμερα με λιγότερο από ένα δολάριο την ημέρα, κάτι που τους κάνει μεν εξαιρετικά ευάλωτους αλλά δεν καταλήγουν όλοι σκλάβοι. Γιατί το άλλο μέρος της εξίσωσης αφορά τα επίπεδα της εγκληματικότητας. Επίσης οι χώρες που έχουν έντονο πρόβλημα δουλείας είναι χώρες που παρουσιάζουν υψηλά επίπεδα διαφθοράς, σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Διαφάνειας. Υπάρχει ωστόσο μια εξαίρεση -το Μπανγκλαντές. Ενώ είναι από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου και παρουσιάζει υψηλό δείκτη διαφθοράς, σε απόλυτους αριθμούς δεν έχει τόσο έντονο πρόβλημα όσο η γειτονική Ινδία».
Στην Ευρώπη σε ποιες χώρες με υψηλά επίπεδα διαφθοράς κάνατε έρευνα;
«Στη Ρουμανία, όπου δούλεψα κυρίως undercover, κάτι που προσπαθούσα κατά το δυνατό να αποφεύγω. Στο Βουκουρέστι ένας δουλέμπορος πρότεινε να μου πουλήσει μια νεαρή γυναίκα η οποία έφερε όλα τα χαρακτηριστικά του ανθρώπου που πάσχει από σύνδρομο Down. Τα χέρια της κοπέλας, που έκλαιγε γοερά, ήταν γεμάτα πληγές που ήταν φανερό ότι είχε η ίδια προκαλέσει στον εαυτό της, σε μια απέλπιδα φαντάζομαι προσπάθεια να αυτοκτονήσει, για να γλιτώσει από τους καθημερινούς βιασμούς. Ο δουλέμπορος, που ήθελε να την ξεφορτωθεί, έφτασε να συμφωνήσει να την ανταλλάξει με ένα μεταχειρισμένο αυτοκίνητο. Πήγα στην Εισαγγελία και τους είπα ότι είμαι δημοσιογράφος κι έχω στη διάθεσή μου ηχογραφημένη τη συνομιλία. Υπέθετα ότι η κασέτα αρκούσε για να κάνουν τη σύλληψη. Η απάντηση που πήρα ήταν ότι πρόκειται για Ρομά, ότι αυτοί έχουν τους δικούς νόμους, ότι αυτό είναι στο αίμα τους, ότι είναι ακόμη πιο δύσκολο να τους αντιμετωπίσουν απ' ό,τι τα άλλα μέλη του οργανωμένου εγκλήματος και ότι δεν υπάρχουν στο Σώμα αστυνομικοί που να είναι οι ίδιοι Ρομά ώστε να μπορούν να εισχωρήσουν στην κοινότητα. Και αυτά μου τα έλεγε μια πολύ έντιμη, πολύ αφοσιωμένη εισαγγελέας, μια γυναίκα που ασχολείται εδώ και χρόνια με τα θύματα του τράφικινγκ. Ηταν φανερό, όμως, ότι κι αυτή ακόμη είχε αρχίσει να απελπίζεται, ότι δεν έβρισκε την υποστήριξη που χρειαζόταν από την Αστυνομία».
Στη Ρουμανία είχατε όμως την ευκαιρία να πάρετε συνέντευξη και από καταδικασθέντες για τράφικινγκ;
«Ναι, μίλησα με τρεις άνδρες, ο ένας από τους οποίους κόμπαζε ότι είχε βγάλει πάνω από ένα εκατομμύριο δολάρια. Βεβαίως, συμμετείχε σε ένα εκτεταμένο δίκτυο τράφικινγκ, που σίγουρα έκανε τζίρους εκατομμυρίων δολαρίων προωθώντας και πουλώντας γυναίκες στη Δύση. Ο χώρος δράσης του ήταν στο Βουκουρέστι. Υπάρχουν γειτονιές όπου η Αστυνομία δεν πατάει κι όπου ένιωθε ότι λειτουργούσε σε καθεστώς σχεδόν ασυλίας, με μια έννοια. Στην πραγματικότητα συνελήφθη χάρη σε μια πολύ γενναία νεαρή γυναίκα, η οποία έτυχε να βρεθεί στα χέρια ικανών αστυνομικών και Εισαγγελίας που λειτούργησε με γνώμονα την προστασία του θύματος. Παρά τις δυσκολίες, στη Ρουμανία έχουν γίνει περισσότερα πράγματα απ' ό,τι σε άλλες χώρες της περιοχής».
Νωρίτερα αναφέρατε ότι, παρά την εκτεταμένη διαφθορά, το Μπανγκλαντές έχει μικρότερο αριθμό ανθρώπων που ζουν σε καθεστώς δουλείας από την Ινδία. Πώς εξηγείται;
«Κατά τη γνώμη μου, εκείνο που κάνει τη διαφορά είναι ότι στην Ινδία, σε γενικές γραμμές, οι φτωχοί δεν έχουν καμία ελπίδα πίστωσης. Αν ένας φτωχός άνθρωπος έχει ανάγκη από χρήματα, αν χρειάζεται δάνειο είτε γιατί αρρώστησε είτε γιατί παντρεύεται, δεν έχει άλλη επιλογή από το να απευθυνθεί σε κάποιον ιδιώτη. Και πολύ συχνά -δεν λέω πάντα, αλλά πολύ συχνά- θα βρεθεί να είναι υποδουλωμένος λόγω χρέους. Στο Μπανγκλαντές, από την άλλη, υπάρχει ο θεσμός του μικρο-δανεισμού. Δεν αναφέρομαι μόνο στην τράπεζα Grameen (που ίδρυσε ο Μοχάμεντ Γιουνούς,ο νομπελίστας οικονομολόγος που είναι γνωστός ως ο τραπεζίτης των φτωχών) αλλά και στην πολύ μεγαλύτερη BRAC, μια από τις μεγαλύτερες ΜΚΟ στον κόσμο. Μεταξύ άλλων, εδώ και 35 χρόνια η BRAC παρέχει τραπεζικές υπηρεσίες στους φτωχούς. Σήμερα αναλαμβάνει και προγράμματα εκπαίδευσης, παρέχει υπηρεσίες υγείας, έχει σχολεία. Μάλιστα επεκτείνει πλέον τη δράση της κι έξω από τα σύνορα του Μπανγκλαντές, σε μέρη όπως το Αφγανιστάν. Δεν λέω ότι κάνουν τα πάντα τέλεια, αλλά τουλάχιστον παρέχουν τη δυνατότητα δανεισμού σε ανθρώπους που σε άλλη περίπτωση θα κινδύνευαν πολύ σοβαρά να πέσουν θύματα τοκογλύφων που θα απαιτούσαν να γίνουν σκλάβοι για να ξεπληρώσουν το χρέος τους».
Γράφετε ότι σε καμιά άλλη χώρα του κόσμου δεν είναι τόσο δραματική η κατάσταση όσο στην Ινδία, μια χώρα που βρίσκεται σε τροχιά μεγάλης ανάπτυξης.
«Στην Ινδία η πιο διαδεδομένη μορφή δουλείας αφορά χρέη που συνήθως η μια γενιά κληροδοτεί στην επόμενη. Αυτό συμβαίνει και στο Πακιστάν και σε μικρότερο βαθμό στο Μπανγκλαντές, τη Σρι Λάνκα και γενικώς στην Ανατολική Ασία. Οι άνθρωποι προσφέρουν τους εαυτούς τους σαν εγγύηση. Πρόκειται, βεβαίως, για ανθρώπους αναλφάβητους που δεν είναι σε θέση να κάνουν λογαριασμούς ή να κρατήσουν βιβλία. Οι τόκοι που καλούνται να πληρώσουν είναι εξωφρενικοί και εννοείται ότι δεν τους ξεπληρώνουν ούτε στο ελάχιστο. Κι αν τολμήσουν να ξεφύγουν από το ορυχείο -ή τέλος πάντων όπου έχουν βρεθεί να δουλεύουν χωρίς αμοιβή- τους κακοποιούν, τους απειλούν ότι θα τους σκοτώσουν και πολλές φορές πράγματι τους σκοτώνουν.
Το 1976 στην Ινδία πέρασε ένας καταπληκτικός νόμος κατά της ανθρώπινης δουλείας. Αλλά ποτέ δεν εφαρμόστηκε. Παγκοσμίως, δεν υπάρχει καμιά χώρα που έστω να προσεγγίζει την Ινδία, όσον αφορά τον απόλυτο αριθμό των ανθρώπων που ζουν σε καθεστώς δουλείας. Ξέρετε, στην Αμερική νομίζαμε ότι ήταν αρκετό να καταργηθεί η δουλεία, ότι χρειαζόταν όλο κι όλο ένα διάταγμα. Ετσι μετά την κατάργηση της δουλείας, η κυβέρνηση δεν έκανε τίποτε για να βοηθήσει τους περίπου 3,5 εκατομμύρια νέους ελεύθερους Αμερικανούς. Δεν τους προσέφερε εκπαίδευση, δάνεια ή αποζημιώσεις. Και 150 χρόνια αργότερα εξακολουθούμε ως κοινωνία να πληρώνουμε το τίμημα εκείνης της λειψής απελευθέρωσης. Κοιτάει λοιπόν κανείς μια χώρα με τις προοπτικές της Ινδίας και είναι φανερό ότι αν δεν φροντίσει εγκαίρως να πάρει σοβαρά μέτρα κατά της δουλείας, δεν θα πάψει ποτέ να πληρώνει το τίμημα της απρονοησίας».
Εχετε ασχοληθεί αρκετά με τις ανθρωπιστικές οργανώσεις που αναλαμβάνουν να εξαγοράσουν την ελευθερία των σκλάβων, κυρίως σε χώρες της Αφρικής. Πώς δρουν;
«Σε πρώτο επίπεδο, ακούγεται πολύ ελκυστική η ιδέα ότι μπορείς να σώσεις έναν άνθρωπο με τίμημα το χαρτζιλίκι μιας εβδομάδας. Μόνο που τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά, όπως διαπίστωσα στο Σουδάν όπου βρήκα αδιάσειστες αποδείξεις απάτης. Και ακόμη χειρότερα -τουλάχιστον όπως το βλέπω εγώ- είδα ότι δεν υπήρχε μέριμνα όσον αφορά τη μοίρα των απελευθερωμένων σκλάβων, αν δεχτούμε βέβαια ότι πράγματι επρόκειτο για πρώην σκλάβους. ΟΚ, ήταν ελεύθεροι να φύγουν, ελεύθεροι να πεθάνουν από την πείνα, ελεύθεροι να περιπλανηθούν μόνοι και ίσως να βρεθούν και πάλι θύματα δουλεμπόρων».
Οι οργανώσεις πώς εξαγόραζαν την ελευθερία σκλάβων στο Σουδάν; Πλήρωναν τους αντάρτες;
«Ναι, έδιναν χρήματα στους αντάρτες κι έμεναν ήσυχοι ότι αυτοί με τη σειρά τους θα φρόντιζαν για όλα. Οτι θα πήγαιναν δηλαδή στον Βορρά, θα έπαιρναν τους ανθρώπους που είχαν σύρει εκεί με τη βία και θα τους έφερναν πίσω στον Νότο για να τους πουλήσουν στα μέλη της οργάνωσης (Christian Solidarity International) για 33 δολάρια το κεφάλι. Η όλη επιχείρηση συγκέντρωσης κεφαλαίου ήταν πολύ απλή και αποτελεσματική -είχα υπολογίσει ότι πρέπει να μάζεψαν γύρω στα δύο με τρία εκατομμύρια δολάρια, μετρητά, τα οποία έδωσαν στους αντάρτες σε μια περίοδο μάλιστα που εκείνοι είχαν τεράστια ανάγκη από ρευστό. Η οργάνωση έδωσε τέλος σε αυτήν την αμφιλεγόμενη τακτική της μόνο μετά τη δημοσίευση του σχετικού ρεπορτάζ στο Newsweek.
Υπάρχουν βέβαια και σοβαρές οργανώσεις που όχι μόνο βοηθούν τους ανθρώπους να ανακτήσουν την ελευθερία τους, αλλά και να σταθούν στα πόδια τους και να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις που θα εγγυηθούν ότι δεν θα βρεθούν ξανά στα χέρια δουλεμπόρων. Τους βοηθούν δηλαδή να γίνουν κύριοι της μοίρας τους. Ολες αυτές οι οργανώσεις, χωρίς καμία απολύτως εξαίρεση, επέμειναν ότι δεν θα έπρεπε ποτέ να πληρώσω για να εξαγοράσω την ελευθερία ενός ανθρώπου. Μου επισήμαναν ότι όχι μόνο θα συνέβαλλα στη διαιώνιση του προβλήματος, αλλά και ως δημοσιογράφος θα έστελνα το μήνυμα ότι αυτός είναι ένας θεμιτός τρόπος να αντιμετωπίσουμε το έγκλημα της δουλείας. Αν πάω τώρα στην Αϊτή και αγοράσω και τα 300 χιλιάδες παιδιά που είναι σκλάβοι, δίνοντας 50 δολάρια για το καθένα, του χρόνου θα υπάρχουν 600 χιλιάδες ανήλικοι σκλάβοι» .*
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου